Elektromobilność a sprawiedliwość społeczna
Kiedy myślimy o elektromobilności, w naszych głowach najczęściej pojawiają się samochody elektryczne. Jest to również główny temat większości polityk społecznych dotyczących zrównoważonego rozwoju. Jednak, jak już wielokrotnie podkreślaliśmy, elektromobilność nie skupia się wyłącznie na pojazdach czterokołowych. Tym bardziej, że w Polsce jeszcze nie możemy sobie na nie pozwolić ze względu na cenę i zbyt wolno rozwijającą się infrastrukturę ładowania. Jednak zdecydowanie bliższe nam są skutery!
Boom na skutery elektryczne pojawił się jakieś 5 czy 6 lat temu, ale przyjęto je z dość mieszanymi uczuciami. Koncepcję teoretycznie można uznać za bardzo fajną: poruszanie się po mieście dzięki nim jest łatwiejsze, szybsze. W każdym razie zarówno naukowcy, jak i przedstawiciele poznańskiego rządu i samorządu z radością promują "zielone escootery". Społeczeństwo - już nie bardzo. Dlaczego? Braki w infrastrukturze nie zachęcają do przemieszczania się w dalsze zakątki miasta, nie pomaga też brak konkretnego wyznaczenia stref, w których można zostawić skutery. Dodatkowo, jak wskazują autorzy licznych blogów internetowych, wciąż brakuje konkretnych przepisów dotyczących poruszania się nimi w ruchu ulicznym. Gdzie można na nich jeździć? Z jaką prędkością? Kto jest za nie odpowiedzialny? Kto właściwie może korzystać z hulajnóg? Kto jest wykluczony z tego procesu? Kto ponosi koszty?
Zgodnie z ideą naszego projektu ITEM, chciałbym zmierzyć się z pytaniem, kto nie może korzystać z miejskich hulajnóg i czy ten alternatywny środek transportu jest rzeczywiście tak uniwersalny, jak nam się wydaje. I - mam nadzieję - rozpocząć dyskusję o tym, jak usunąć te bariery.
Wyobraź sobie, że chcesz gdzieś pojechać skuterem elektrycznym. Wychodzisz z domu, zbliżasz się do strefy parkowania urządzeń, zaczynasz płacić za pomocą aplikacji... a potem rozglądasz się po okolicy i uświadamiasz sobie, że dwa dni temu w Twoim sąsiedztwie rozpoczął się kolejny remont i właściwie nie masz pojęcia, jak ominąć roboty drogowe. I w końcu nie korzystasz z hulajnogi. Bo rozmowa o sprawiedliwym dostępie do skuterów nie kończy się na samych pojazdach, ale obejmuje także ich infrastrukturę - zarówno tę materialną, jak i np. internetową. Kto zatem jest wykluczony z użytkowania skuterów na poziomie dystrybucji? Oprócz wspomnianych już osób, które nie mają dostępu do odpowiedniej infrastruktury (np. w starszych częściach miasta, gdzie dominują zabytkowe chodniki), będą też osoby mieszkające na terenach pozamiejskich, czyli uzależnione od samochodów. Często infrastruktura transportu publicznego nie pozwala na łączenie różnych środków transportu lub samo miasto nie jest w stanie "wchłonąć" tak wielu samochodów naraz. Z drugiej strony, poziomem wykluczenia może być brak dostępu do aplikacji mobilnych lub brak umiejętności korzystania z nich.
Dostęp do różnego rodzaju infrastruktury czy urządzeń jest jednak stosunkowo łatwy do zapewnienia. Dużo większym wyzwaniem jest pokonanie przeszkód związanych ze specyficzną kulturą transportu i współdzielenia w Polsce. Przesiadka z samochodu osobowego na skuter może napotkać opór natury symbolicznej, ponieważ samochód wciąż jest oznaką prestiżu i świadczy o sukcesie życiowym. Nierzadko jest też wizytówką firmy i pozycji jej właściciela. W naszej kulturze konsumenci również mają tendencję do posiadania produktów na własność, dlatego trudno im zaakceptować system car-sharingu. Jeśli dodamy do tego niską świadomość ekologiczną społeczeństwa, to mamy odpowiedź na pytanie, dlaczego skutery są tak niechętnie wypożyczane.
Ostateczną barierą są sprawy związane z policymaking. Największym problemem jest nienadążanie prawa i regulacji lokalnych za postępem w transporcie (a więc brak reakcji rynku na produkcję UTO, mimo promocji ze strony samorządów). Za tym idzie problem z nieefektywnym zarządzaniem mikromobilnością (np. ich przechowywaniem) w mieście, a w efekcie - zagrożenie dla bezpieczeństwa osób uczestniczących w ruchu drogowym. Tracą na tym przede wszystkim potencjalni użytkownicy hulajnóg. Ciężko bowiem zaadaptować nowy środek transportu gdy ma się wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa, czy znajomości zasad korzystania z hulajnóg.
Jak można zaradzić tym barierom, aby tranzycja na elektryczną mobilność przebiegała sprawiedliwie? Włączać różne osoby w proces tworzenia polityk społecznych, rozmawiać o perspektywach różnych użytkowników i wykorzystywać ich rady i pomysły w zarządzaniu elektromobilnością - czyli coś, co wykunujemy również w ITEM’owskim projekcie.
